Multipele Sclerose
MS is een ontstekingsziekte van het centrale zenuwstelsel. Er zijn verschillende types MS afhankelijk van presentatie en beloop. MS kan diverse klachten geven zoals uitval, gevoelsklachten maar bijvoorbeeld ook pijnklachten. De behandeling is afhankelijk van het type en beloop van de MS.
Introductie
Oorzaken en risicofactoren
De oorzaak van MS is niet volledig bekend. We denken dat het een ongelukkige combinatie is van veel voorkomende variaties in het genetisch materiaal (DNA), en van omgevingsfactoren. Deze omgevingsfactoren zijn onder andere virusinfecties, onvoldoende zonlichtblootstelling, onvoldoende vitamine D, overgewicht en roken.
Diagnose MS
De diagnose MS wordt vooral gesteld op basis van de klachten van een patiënt en verschijnselen bij lichamelijk onderzoek. Deze moeten passen bij het doormaken of hebben doorgemaakt van een lokale ontsteking in de hersenen of het ruggenmerg. Om een diagnose MS te kunnen stellen zal uw arts daarom altijd eerst uitgebreid met u praten en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Als er onvoldoende aanwijzingen zijn voor een lokale functiestoornis in de hersenen of ruggenmerg passend bij MS, voegt verder onderzoek voor deze diagnose niet zoveel toe.
Als er wel een verdenking op MS is, kan uw arts besluiten verder onderzoek uit te voeren. Dit kan bestaan uit aanvullend bloedonderzoek, een MRI-scan van het hoofd en/of het ruggenmerg, en onderzoek van het hersenvocht. Er is geen enkele diagnostische test die de MS met 100% zekerheid kan stellen. De diagnose zal altijd berusten op het samenbrengen van gegevens van uw klachtenpatroon, uw lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek. Verder zal uw arts ook altijd een andere verklaring voor uw klachten dan MS moeten overwegen.
MS TYPES
Klinisch geïsoleerd syndroom
Wanneer mensen een eerste klacht mogelijk passend bij MS hebben spreken we van een klinisch geïsoleerd syndroom. Of een klacht bij MS past is vooral ervan afhankelijk of deze past bij het doormaken of hebben doorgemaakt van een lokale ontsteking in de hersenen of het ruggenmerg. Hiernaast is het belangrijk dat er geen betere verklaring is voor de klachten dan een mogelijk eerste uiting van een ontstekingsziekte van de hersenen.
Relapsing remitting MS (RRMS)
De meeste mensen met MS beginnen met een ziektebeloop waarbij aanvankelijk aanvallen van neurologische uitval optreden. Deze herstellen in het begin van de ziekte vaak volledig. Een dergelijke aanval wordt schub, exacerbatie of relaps genoemd. Als er sprake is van meer dan een episode van uitval passend bij MS of er zijn afwijkingen op de MRI die passend zijn bij MS kan hieruit de diagnose relapsing remitting MS volgen. Het risico op de aanvallen bij RRMS kunnen we verkleinen met medicatie. Soms kunnen hoge doseringen prednison ingezet worden om de duur van een aanval te verkorten.
Secundair progressieve MS (SPMS)
Na verloop van tijd merken een deel van de mensen met RRMS langzame achteruitgang in algeheel functioneren, met name de loopfunctie. Dit verschijnsel noemen we secundaire ziekteprogressie en kunnen we vooralsnog slechts beperkt tot niet met medicijnen remmen.
Primair progressieve MS (PPMS)
Een klein gedeelte van de patiënten ervaart geleidelijke verslechtering (progressie) als eerste symptoom van de ziekte. Hierbij wordt de MS primair progressieve MS genoemd. Het onderscheid tussen SPMS en PPMS is niet altijd even duidelijk, en er bestaan ook mengbeelden.
Radiologisch geïsoleerd syndroom (RIS)
Soms wordt om een andere reden dan een verdenking op een CIS of MS een MRI-scan van de hersenen of ruggenmerg gemaakt, welke als toevalsbevinding afwijkingen laten zien die bij MS zouden kunnen passen. Uw arts zal dan altijd bij u nagaan of u klachten (doorgemaakt) heeft die bij MS zouden kunnen passen. Is dit niet het geval noemen we deze situatie een radiologisch geïsoleerd syndroom. Dit is niet de diagnose MS, maar wel een reden om het klachtenbeloop in de tijd van patiënten te volgen. Een gedeelte van de mensen met een radiologisch geïsoleerd syndroom ontwikkelt op een later moment alsnog MS. Het vervolgen in de tijd van MRI scans heeft geen toegevoegde waarde zonder dat een patiënt klachten heeft.
Verschijnselen en klachten van MS
De klachten en verschijnselen van MS worden vooral bepaald door de plaatsen in de hersenen en het ruggenmerg waar ontstekingshaarden ontstaan. Bij een ontsteking in een oogzenuw krijgen patiënten bijvoorbeeld vooral last van wazig zien door dit oog. Dit verschijnsel wordt een neuritis optica genoemd. Een ontsteking in het ruggenmerg geeft vaak zwakte en gevoelsstoornissen in de benen, of stoornissen van plassen, ontlasting en seksuele functies. Verder kunnen ontstekingshaarden ook zorgen voor dubbelzien, onduidelijke spraak, sturingsproblemen van armen en benen, zwakte en gevoelsstoornissen in armen en benen, verminderde balans en evenwicht, loopproblemen. Er kunnen ook spasmen en pijnklachten optreden. Naast deze verschijnselen kunnen er ook meer algemene symptomen optreden. Hieronder vallen vermoeidheid, stemmingsklachten en klachten van het denkvermogen.
Behandeling
Curatieve Behandeling
Er zijn (momenteel) helaas geen geneesmiddelen die MS kunnen genezen.
Ziektemodulerende Behandeling
Er zijn verschillende geneesmiddelen die we kunnen geven om het aantal aanvallen van MS te verminderen. Dit noemen we ziektemodulerende therapie. Wetenschappelijk onderzoek heeft laten zien dat we door het remmen van nieuwe ontstekingshaarden waarschijnlijk ook de loopfunctie op de lange termijn verbeteren en de progressieve fase uitstellen. Dit zijn allemaal geneesmiddelen die aangrijpen op de werking van het afweersysteem. Helaas is het zo dat door deze middelen niet alleen de slechte dingen van het afweersysteem die MS veroorzaken geremd worden, maar ook de goede dingen van het afweersysteem zoals bescherming tegen infectieziekten. In de regel hebben therapieën met een krachtigere onderdrukking van MS ook meer potentieel ernstige bijwerkingen. Een groot gedeelte van de mensen met MS heeft een mild beloop, waarbij behandelingen met zulke middelen niet nodig is. Een klein gedeelte van de mensen met MS heeft helemaal geen ziektemodulerende therapie nodig. Afhankelijk van de activiteit van uw MS zal uw zorgverlener met u in overleg gaan welke therapie voor u het beste is.
Symptomatische Behandeling
Een belangrijk onderdeel van de behandeling van MS is het verminderen van klachten van een patiënt. Dit noemen we symptomatische behandeling. Dit kan door het geven van medicatie voor het verbeteren van lopen, maar ook voor behandeling van spasmen en pijn. Verschillende zorgverleners zijn hierbij betrokken en hebben vaak een multidisciplinair overleg (MDO). De revalidatiearts is hier een centraal persoon in, en heeft een uitgebreide kennis voor mogelijkheden tot verbeteren van functioneren bij mensen met beperkingen door MS. Verder kunnen fysiotherapeut, ergotherapeut, psycholoog, seksuoloog, uroloog, en oogarts betrokken worden.
Leefstijl en MS
Er worden door verschillende instanties diëten en programma’s aangeboden met het oog op verminderen van klachten van MS. Belangrijk is om te beseffen dat er geen enkel voedingsmiddel is waarvan aangetoond is dat het MS kan genezen, en ook geen enkele voedingsstof waarvan een tekort MS verklaart. Wij adviseren daarom een gewone, gevarieerde voeding zoals dat voor iedereen geldt. Een voedingsstof waarvan wel vaker een tekort bij mensen met MS wordt gezien is vitamine D. Dit kan op lange termijn nadelig zijn voor botten en lopen. Tevens zijn er aanwijzingen dat het aanvullen van vitamine D mogelijk een geringe positieve invloed op het beloop van MS heeft.
Mogelijk zinvolle leefstijlkeuzes worden besproken in de volgende Nederlandstalige folder van het MS brain health initiative (https://www.msbrainhealth.org/resources/for-people-with-ms/article/brain-health-a-guide-for-people-with-ms).
In deze folder wordt onder andere geadviseerd lichamelijk en geestelijk actief te blijven, het lichaamsgewicht onder controle te houden, niet te roken, hoeveelheid alcohol te matigen, en voorgeschreven geneesmiddelen voor andere ziekten dan MS te gebruiken.